Khi ĐTQG đứng trước giới hạn phát triển ở vòng loại World Cup, HLV trưởng Park Hengrui càng có nhiều lo lắng về lứa U23 tham dự vòng loại U23 châu Á.
Chỉ cần so sánh danh sách hai đội tham dự vòng loại U23 châu Á 2018 và 2022, sẽ thấy những bước thụt lùi của bóng đá trẻ Việt Nam. Trong lứa U23 của HLV Nguyễn Hữu Thắng tham dự vòng loại 2017, không ai lần đầu tiên. Gần như 100% các cầu thủ đã chơi ở V League. 11 trong số đó đã tham dự Cúp các Liên đoàn bóng đá châu Á 2018. Ở lượt trận thứ 3 vòng loại World Cup 2022 gặp Trung Quốc và Oman, lần cuối cùng HLV Park Hengrui đã chiêu mộ tới 16 cầu thủ. Các cầu thủ U23 của HLV Nguyễn Hữu Thắng đã duy trì được sự tiến bộ trong bốn năm qua và sẽ tiếp tục là trụ cột của bóng đá Việt Nam trong ít nhất ba năm nữa.
Đồng thời, trong danh sách 23 cầu thủ chốt trước vòng loại U23 châu Á 2022 có 3 cầu thủ thuộc các giải hạng Nhất và Nhì. Trong số 20 cầu thủ còn lại, chỉ có khoảng 50% chính thức góp mặt tại V League. Một số đội tuyển quốc gia tiên tiến đã không tồn tại được như Qingping, Yueying, Hailong … Một số khác như Nhâm Mạnh Dũng, Trần Bảo Toàn, Việt Anh đã tham dự VCK U23 châu Á 2020, nhưng chưa được tham dự Asian Cup, có đủ khả năng “chuyển nhượng” lên đội tuyển quốc gia. Nói cách khác, quyền thừa kế trong tay HLV Park thực sự gây sốc. Trình độ hiện tại của đội còn lâu mới có suất tham dự World Cup, nên với lứa U23 hiện tại, khó có thể nói bóng đá Việt Nam sẽ tỏa sáng ở vòng loại World Cup 2026, và thậm chí là đương kim vô địch ở Đại hội thể thao phương Đông năm 2021 cũng sẽ là một thách thức lớn.
Có được một thế hệ cầu thủ đồng đều như lứa U23 2018 không phải là điều họ mong muốn, nhưng người hâm mộ vẫn hy vọng lứa kế cận có thể duy trì được trình độ hiện tại của bóng đá Việt Nam, ít nhất là khu vực Đông Nam Á. Tuy nhiên, nếu nhìn vào hệ thống thi đấu hiện tại và cách sử dụng các cầu thủ trẻ ở cấp CLB, nguy cơ đi lùi và về trước năm 2018 là điều hiển nhiên. Hệ thống đó không thay đổi, thậm chí còn tệ hơn trước. Minh chứng là ở giải U21 Quốc gia 2020, 8 đội mạnh nhất chỉ có 3 đại diện đến từ V League (SLNA, Viettel và Nam Định), còn lại xếp nhất và nhì. Ở cấp độ U21, các đội V-League không có quân thi đấu, và tất nhiên, các CLB ở V-League cũng không sử dụng nhiều cầu thủ trẻ.
Bí quyết nuôi dưỡng một nền bóng đá mạnh không có gì bí mật, nó đã được hình thành và vận hành ở châu Âu gần một trăm năm: cạnh tranh và cạnh tranh.Những thiên tài bóng đá tỏa sáng trong thời điểm này thật hiếm. Đại đa số các tài năng đều là sản phẩm của sự sàng lọc trong quá trình thi đấu. Năm đó có quá ít trận đấu và giải đấu chuyên nghiệp, không thể có một nền bóng đá có chiều sâu. Ở Nhật Bản, chỉ có hệ thống J-League có 3 giải đấu theo thể thức thi đấu vòng tròn một lượt, sau đó thêm Cúp Quốc gia, Cúp J-League và giải VĐQG dành riêng cho các đội bán chuyên. Ở Đức, sau Bundesliga hạng nhất, hạng nhì và hạng ba là hệ thống thi đấu quốc gia và các đội trẻ. Ở Anh, dù có số lượng cầu thủ nước ngoài nhiều ở Premier League, xuất phát từ những cầu thủ bán chuyên nhưng hệ thống thi đấu cấp thấp của họ vẫn cực kỳ dày đặc …
Ở bóng đá Việt Nam thì ngược lại, ít trận hơn. Đó là vì chúng ta đang chơi thứ bóng đá “gà”, tức là thông qua một vài trận đấu với hy vọng tìm ra những ngôi sao nổi bật, thay vì sử dụng hệ thống game chuyên sâu để tuyển chọn những cầu thủ đủ tiêu chuẩn để “chuyên môn hóa”. Các CLB ở V-League đều cần có tuyến trẻ nhưng bản thân V-League thì quá ít trận, giải trẻ thì ít hơn, lấy đâu ra đào tạo? Giống như Duduman, cầu thủ đã chơi hơn 100 trận trong 3 năm qua vẫn mắc lỗi cá nhân ở vòng loại World Cup thì làm sao các cầu thủ trẻ có thể chơi hơn 10 trận trong cả năm? Nói như vậy không có nghĩa là ở lứa tuổi U23 Việt Nam, họ vẫn được coi là “non”, tức là còn quá ít kinh nghiệm trận mạc.
Nhưng nếu số lượng các giải đấu cấp độ trẻ tăng lên, liệu các CLB ở V-League có mặn mà tham gia? Đó là một câu chuyện khác. Nó thuộc về động cơ bóng đá của câu lạc bộ. Trước đây, bóng đá là bộ mặt, môn thể thao của địa phương nên có hẳn một bộ thiết bị để đào tạo, bổ sung cầu thủ cho đội một. Bây giờ hãy lấy Quảng Ninh làm ví dụ, ngay cả đội 1 cũng không có tiền trả lương thì làm sao có ngân sách để hỗ trợ cho đường đào tạo trẻ của địa phương chứ chưa nói đến đào tạo trực tiếp?
Những CLB có chiều sâu tuyến trẻ như HAGL, Hà Nội, Bình Dương, Viettel đều có một điểm chung là có sự gắn bó với địa phương hay truyền thống của ngành. Bởi những lời hứa bất thành văn đó là những người như bầu Đệ, bầu Tây sẽ không từ bỏ bóng đá, tiền vẫn dành để đào tạo trẻ theo cách họ điều hành doanh nghiệp. Sự tồn tại của một câu lạc bộ không thể phụ thuộc vào nguồn tài trợ ngắn hạn ở nơi khác, cũng như không thể dựa vào những động lực khác ngoài bóng đá. Sự tồn tại của câu lạc bộ không thể được đánh đồng với cam kết trong hợp đồng, mà phải xuất phát từ trái tim của chủ sở hữu. Việc V-League định hướng theo số lượng đội bóng, bỏ qua sự giám sát tài chính và sự nhiệt tình của các nhà tài trợ đang phá hoại dần tính chất của giải đấu này.
Nhưng tại sao sau 20 năm phát triển, ngày càng ít công ty hoặc nơi đầu tư lâu dài cho bóng đá? Đó là liên quan đến tính minh bạch của V League, trong đó có những vấn đề chưa được giải quyết “5 chọi 1” hay vùng tối của trọng tài, những trận đấu “3 đi, 3 về” …
Song Yue
.